Numizmatyka

Numizmatyka (z gr. νομισματική) – nauka pomocnicza historii, zajmująca się badaniem monet, banknotów i innych znaków pieniężnych pod względem historycznym, estetycznym, a także technicznym. W ostatnich latach coraz częściej za dział numizmatyki uważana jest polityka monetarna (zwalczanie przestępczości monetarnej, polityka emisyjna, obieg pieniądza, jako wyraz świadomych działań emitenta). Pochodzenie słowa numizmatyka nie jest do końca jasne - nie wiadomo, czy pochodzi od łacińskiego nummus, czy też od greckiego nomisma. Numizmatyka ma swoje początki w XIV wieku, rozwinęła się w okresie renesansu. Największe w Polsce zbiory monet i medali znajdują się w muzeach narodowych w Warszawie i w Krakowie.
Główne zadania numizmatyki:

• kolekcjonowanie i klasyfikowanie monet
• datowanie monet: bezwzględne; analiza znaków menniczych; połączona analiza ikonograficzna, metrologiczna i epigraficzna
• ustalanie kręgu użytkowników danych monet
• określanie dodatkowych funkcji monet
• wyjaśnianie i interpretacja faktów i procesów dziejowych.

Podział chronologiczny numizmatyki:

• grecka
• celtycka
• rzymska
• bizantyjska
• Dalekiego Wschodu (m.in. Indie, Chiny, Japonia)
• średniowieczna (w tym arabska i perska)
• nowożytna

Terminy szczególnie przydatne w numizmatyce średniowiecznej:

• gatunek monety - zwykle obejmuje numizmaty o tych samych, bądź podobnych cechach metrologicznych - wadze, próbie (np. denar, grosz, talar, drachma)
• typ monety - obejmuje numizmaty opatrzone tym samym wyobrażeniem, z reguły zamyka się w jednej emisji
• odmiany monety - istnieją w obrębie typów, obejmują monety wybite tą samą parą stempli
• próba - zawartość czystego kruszcu w monecie
• renovatio monetae - stosowana już we wczesnym średniowieczu wymiana monety na nową na warunkach korzystnych dla pana menniczego
• pan menniczy - zleceniodawca emisji.